20 năm di động Việt Nam: Đòn bẩy nằm ở đâu?

17/04/2014 07:57

Cho dù thị trường di động Việt Nam đã có lịch sử 20 năm, thế nhưng thời điểm bùng nổ cho thị trường này lại chưa đầy 10 năm để đưa Việt Nam vào danh sách các nước có tỉ lệ dân số dùng di động ở mức cao trên thế giới. Vậy điều gì đã làm nên sự kì diệu đó?

10 năm đầu nhập cuộc chỉ là chạy "rốt đa"

Ngày 16/4/1993, MobiFone - mạng di động đầu tiên của Việt Nam chính thức đi vào hoạt động. Ở thời điểm đó, thông tin di động còn là khái niệm xa lạ với đa số người tiêu dùng, số lượng thuê bao của mạng di động này không nhiều do vùng phủ sóng hạn chế và giá cước cũng như thiết bị đầu cuối còn đắt. Điện thoại di động rất khan hiếm, giá thành mỗi chiếc máy khoảng 1.000 USD. Khan hiếm máy đã đành, tiền thuê bao và cước cuộc gọi cũng rất đắt, phí hòa mạng 200 USD/thuê bao, thuê bao tháng khoảng 30 USD, cước cuộc gọi cho nội hạt TP Hồ Chí Minh hoặc Hà Nội là 0,3 USD/ phút. Riêng với các cuộc gọi liên tỉnh, mức cước phí là 0,3 USD/ phút + cước liên tỉnh. Đến năm 1994, MobiFone mới có 3.200 thuê bao, năm 1995 có 15.000 thuê bao và đến năm 1996 mới lên được 30.000 thuê bao.

Thị trường viễn thông Việt Nam nói chung và thị trường di động nói riêng trong thập niên 90 và kể cả đầu những năm 2000 tuy được đánh giá cao vì chiến lược đi thẳng vào công nghệ số hiện đại nhưng vẫn bị nhìn nhận có mức cước thuộc hàng đắt đỏ so với thế giới. Một nguyên nhân được VNPT lí giải lúc bấy giờ cho việc giữ mức giá cước cao là do phải khấu hao thiết bị đã nhập nên phải giữ mức cước cao. Tuy nhiên, các chuyên gia phản biện độc lập không đồng ý với lập luận này và nghiêng về yếu tố độc quyền hơn.

Thiết bị giá rẻ và nhân tố Viettel

Năm 2003, S-Fone lĩnh ấn tiên phong làm người đi mở đường cho việc phá thế độc quyền trên thị trường di động lúc bấy giờ. Thế nhưng, "người mở đường" S-Fone được kì vọng phá thế độc quyền lại dường như muốn tạo sự đột phá trong cạnh tranh. Vì vậy, chuyện có thêm 1 mạng S-Fone cũng giống như “ném đá ao bèo” bởi thị trường gần như không có sự thay đổi.

Thị trường di động Việt Nam bắt đầu có cuộc cách mạng khi Viettel chính thức bước chân vào thị trường di động năm 2004. Viettel xuất phát điểm là doanh nghiệp của Bộ tư lệnh Thông tin liên lạc và làm thuê cho VNPT. Viettel khởi nghiệp với số vốn 2,3 tỉ đồng và gần 100 cán bộ làm việc trong một dãy nhà cấp 4 ở Giang Văn Minh. Thời điểm đó niềm tin vào Viettel có thể làm cách mạng cho viễn thông Việt Nam xem như là chuyện hoang tưởng.

Thế nhưng, thời thế đã tạo anh hùng và đã làm nên một kì tích để Viettel “tay không bắt giặc”. 3 yếu tố được cho là đã làm nên kì tích Viettel gồm "thiên thời", "địa lợi" và "nhân hòa". Trước hết là yếu tố "nhân hòa", Viettel đã có được dàn lãnh đạo có tầm nhìn, đoàn kết và cùng chung khát vọng lớn. Yếu tố "địa lợi" của Viettel là khi bước chân vào thị trường di động thì cả hai mạng VinaPhone và MobiFone mới có khoảng 2 triệu thuê bao. Đây là thị trường tiềm năng và màu mỡ cho các nhà khai thác mới xâm nhập vào thị trường này. Tất nhiên, những yếu tố này sẽ là những con số không tròn trĩnh nếu Viettel không giải được bài toán làm sao có được thiết bị di động trong bối cảnh Viettel quá nghèo để đầu tư một mạng di động. Thế nhưng, may mắn cho Viettel yếu tố "thiên thời" đã giúp cho doanh nghiệp này lần lượt giải được các bài toán hóc búa nhất. Trong một chuyến thăm của lãnh đạo Viettel sang công ty viễn thông Thái Lan AIS, bà Yingluck Shinawatra lúc đó là Tổng Giám đốc đã đưa ra hai lời khuyên cho Viettel. Thứ nhất là đã làm viễn thông di động thì phải làm to làm nhanh. Thứ hai trên thế giới các mạng di động đang chuyển sang 3G nên thừa thiết bị 2G vì vậy có thể mua trả chậm.

Ngay lập tức Viettel đã chuyển chiến lược theo lời khuyên của bà Yingluck Shinawatra. Viettel bắt tay vào phương án đàm phán mua thiết bị trả chậm với các nhà cung cấp thiết bị. Một chi tiết khá thú vị là thị trường viễn thông Việt Nam lúc bấy giờ vẫn chủ yếu mua thiết bị của các hãng Châu Âu và Mỹ gồm; Ericsson, Siemens, Alcatel, Motorola… Thậm chí, thời điểm năm 2003, Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Trung Quốc sang thăm VNPT còn đề nghị cho các hãng sản xuất thiết bị viễn thông của Trung Quốc như Huawei, ZTE được cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp sản xuất thiết bị của Châu Âu và Mỹ. Lần đầu tiên trong lịch sử ngành di động Việt Nam, Viettel - một doanh nghiệp nhỏ đã kí được hợp đồng mua thiết bị trả chậm tới 4 năm với đối tác Huawei. Đặc biệt hơn việc mua trả chậm này của Viettel chỉ theo hình thức tín chấp chính là thị trường viễn thông di động Việt Nam còn hoang sơ và nhiều tiềm năng. Chuyện mua bán bằng niềm tin như thế này cũng là những câu chuyện hiếm trên thế giới. Thời điểm đó, Huawei đã nhìn thấy cơ hội thị trường và chấp nhận bán trả chậm cho Viettel. Sau đó, Viettel nhanh chóng bắt tay với chiến lược quyết tâm trở thành mạng di động có vùng phủ sóng rộng nhất Việt Nam.

Việc thiết bị Huawei được sử dụng cho mạng Viettel được xem như tiền đề cho cuộc chiến thiết bị giá rẻ. Sức ép thiết bị viễn thông giá rẻ cạnh tranh đã khiến cho các công ty đến từ Mỹ và Châu Âu phải “đau đầu”. Nếu như Viettel bắt đầu tham gia thị trường di động đã tạo nên trào lưu giảm cước và siêu khuyến mãi liên tục được đưa ra để kích thị trường di động phát triển bùng nổ thì một thị trường khác âm thầm nhưng dữ dội nhưng ít ai biết đến là cuộc chiến của các nhà cung cấp thiết bị viễn thông. Những nhân tố như Huawei, ZTE đã gây áp lực giảm giá lớn chưa từng có đối với các nhà sản xuất thiết bị viễn thông đến từ Châu Âu và Mỹ.

Nếu như những thiết bị viễn thông ở thời điểm đó vẫn như là thứ xa xỉ và bí hiểm đối với các nhà mạng thì lần đầu tiên Viettel đưa ra định nghĩa "BTS (Trạm thu phát sóng) là mớ rau". Điều này làm cho các mạng di động Việt Nam đầu tư dễ dàng hơn để mở rộng mạng lưới của mình cũng như có mức giá tốt hơn cho khách hàng.

Thuê bao liên tiếp bùng nổ, giá cước siêu rẻ

Theo con số thống kê, giá cước di động Việt Nam trong vòng 10 năm qua đã giảm hơn 3 lần. Cuộc cạnh tranh nóng bỏng trên thị trường di động đã đưa Việt Nam từ nước có giá cước thuộc hàng cao trên thế giới đã trở thành nước có mức cước thuộc hàng rẻ nhất thế giới.

Khi Viettel chính thức đặt chân vào thị trường di động thì Việt Nam lúc ấy mới có khoảng 2 triệu thuê bao di động. Thế nhưng, với nhân tố Viettel thì thị trường di động liên tục tăng trưởng ở mức bùng nổ. Thời điểm ban đầu khi Viettel nhập cuộc, số lượng thuê bao tăng trưởng trong 1 ngày bằng số thuê bao phát triển trong 1 tháng trước đó.

Theo báo cáo của Bộ TT&TT, tính đến tháng 6 năm 2013, tổng số thuê bao điện thoại được đăng kí và đang hoạt động trên toàn quốc là 148,5 triệu, trong đó di động chiếm 93,3%. Mới đây, ITU đã xếp Việt Nam đứng vị trí thứ 8 trên thế giới về mật độ thuê bao di động. VN xếp thứ 8 về mật độ thuê bao di động và được đánh giá như một điểm sáng của viễn thông thế giới.

Lịch sử 20 năm di động đã để lại cho Việt Nam nhiều bài học kinh nghiệm quý giá. Những kinh nghiệm đó đang giúp cho các nhà mạng của Việt Nam mà điển hình là Viettel vươn ra thị trường toàn cầu, đặc biệt là những thị trường còn nhiều khó khăn để đưa di động đến với mọi người.

Theo ICTNews